მნიშვნელოვანია მოხდეს უამრავი მითების გაფანტვა პაციენტის მდგომარეობასთან დაკავშირებით ინფექციური მონონუკლეოზის დროს. დაავადების კლინიკის და პოტენციური გართულებების ცოდნა გადამწყვეტ როლს თამაშობს საინფორმაციო კუთხით.
შესაძლებელია დაისვას რთული კითხვები ზოგადი პრაქტიკოსი, სასწრაფო დახმარებისა და ყელ-ყურ-ცხვირის ექიმების მიერ,რომელთაგან ნაწილს პასუხს ეს პუბლიკაცია, რომელს საფუძვლად დაედო British Medical Journal-ში გამოქვეყნებული 2015 წელს პოლ ლენონის, ჯონ ფენტონი ლიმერიკის საუნივერსიტეტო კლინიკის პროფესორების (ირლანიდია) და მაიკლ კროტის (ედმონტონის სამედიცინო ცენტრის პრაქტიკოსი ექიმი,კანადა) პუბლიკაცია.
რა არის ინფექციური მონონუკლეოზი და რა იწვევს მას?
ყველაზე სწორი იქნება განვიხილოთ ინფექციური მონონუკლეოზი, როგორც არა-გენეტიკური სინდრომი, რომელიც განისაზღვრება შემდეგი კლასიკური ტრიადით:
ცხელება, ფარინგიტი და ლიმფადენოპათია, სადაც ასევე წარმოდგენილია ლიმფოციტოზი.
ზოგიერთი ექიმისათვის ეპშტეინ-ბარის ვირუსი და ინფექციური მონონუკლეოზი წარმოადგენს სინონიმურ ცნებებს.
ეპშტეინ-ბარის ვირუსი იწვევს მონონუკლეოზის შემთხვევათა 90%-ს.
დანარჩენი შემთხვევები სინდრომი გამოწვეულია ციტომეგალოვირუსით, ადამიანთა ჰერპესვირუსით, ტოქსოპლაზმოზით, აივ ინფექციით და ადენოვირუსით.
მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციის მე-10 ვერსიის მიხედვით (ICD-10) მონონუკლეოზს გააჩნია 4 ქვესათაური:
ინფექციური მონონუკლეოზი,რომელიც უკავშირდება ეპშტეინ-ბარის ვირუსს
ციტომეგალოვირუსით გამოწვეული ინფექციური მონონუკლეოზი,
სხვა ინფექციური მონონუკლეოზი და
დაუზუსტებელი ინფექციური მონონუკლეოზი.
EBV ეპშტეინ-ბარის ვირუსი
EBV არის დნმ-გენომური ვირუსი Herpesviridae-ს ოჯახიდან, რომლითაც ინფიცირდება მსოფლიოს მოსახლეობის 90% სრულწლოვანებამდე. ეს ვირუსი არის ჩვენი ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური პარაზიტი და რჩება ჩვენს ორგანიზმში მთელი სიცოცხლის მანძილზე, როგორც ფარული ინფექცია და ინტეგრირდება ჯანმრთელი B ლიმფოციტების სიცოცხლის ციკლში. ვირუსი ხასიათდება მუდმივი, დაბალი კლასის რეპლიკაციით, რისი საშუალებითაც ის პერიოდულად ერევა ხახის გამონადენს, განსაკუთრებით ნერწყვს რომლის მეშვეობითაც ის ხდება გადამდები.
ეპიდემიოლოგია
აქტიური ინფექციის დროს შესაძლებელია გადადების საფრთხე გაიზარდოს და შესაბამისად საჭიროა გარკვეული სიფრთხილის ზომების მიღება (ეტიკეტის დაცვით დახველება, ხელის ჰიგიენის დაცვა, კოცნა, საკვების ან ჭურჭლის განაწილება), თუმცა აღსანიშნავია, რომ მოსახლეობის უმრავლესობა არის ეპშტეინ-ბარის ვირუსის მატარებელი, შესაბამისად უმეტეს შემთხვევაში განსაკუთრებული ზომების მიღება საჭირო არ არის.
ბავშვებში ინფექციის გავრცელება, რომელიც ძირითადად სუბკლინიკურია, უკავშირდება ცუდ ჰიგიენურ პირობებს და ხალხმრავლობას. დაბალ სოციოეკონომიკურ ჯგუფებში მოსახლეობის ძირითად ნაწილს უვითარდება იმუნიტეტი მოზარდობის პერიოდისათვის.
4-დან 7 კვირის ინკუბაციური პერიოდის შემდეგ ეპშტეინ-ბარის ვირუსის 70%-მდე შემთხვევა მოზარდებსა და ზრდასრულებში იწვევს ინფექციურ მონონუკლეოზს. სიმპტომების უმრავლესობა ქრება, როგორც წესი ორი-ოთხი კვირის განმავლობაში, პაციენტთა 20%-ს აღენიშნება ყელის ტკივილი 1 თვის მანძილზე. კვლევის თანახმად მძიმე ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებული პაციენტები, რომლებიც იწვნენ საავადმყოფოში ინტრავენური ჰიდრატაციის საჭიროებით, მნიშვნელოვნად მეტ დროს ატარებდნენ საავადმყოფოში ვიდრე ბაქტერიული ტონზილიტით დაავადებული პაციენტები.
ეპშტეინ-ბარის ვირუსის რეაქტივაცია
ეპშტეინ-ბარის ვირუსის რეაქტივაცია შეიძლება მოხდეს იმუნოკომპრომისულ პაციენტებში და იშვიათად იმუნოკომპეტენტურ პაციენტებში, რამაც შიძლება მიგვიყვანოს ეპშტეინ ბარის ვირუსთან ასოცირებულ ლინფოპროლიფერაციულ გართულებებამდე. ესენი წარმოადგენს დაავადების ჰეტეროგენულ ჯგუფს, რომელიც ხშირად საჭიროებს ქიმიოთერაპიულ მკურნალობას. დიაგნოზი დამოკიდებულია კონკრეტული დაავადების სპეციფიკაზე, მაგრამ ხშირად დაკავშირებულია გაზრდილ ვირუსულ დატვირთვასთან. ქრონიკული, აქტიური ეპშტეინ ბარის ვირუსული ინფექცია წარმოადგენს იშვიათ მდგომარეობას, რომლისთვისაც ტიპიურია მძიმე, ქრონიკული, ან მორეციდივე ინფექციური მონონუკლეოზი. ქრონიკული აქტიური ეპშტეინ-ბარის ვირუსული ინფექცია ზოგჯერ ასოცირებულია ლიმფომის განვითარებასთან.
როგორ ხდება ვირუსის დიაგნოსტიკა?
ინფექციური მონონუკლეოზი შეიძლება აღმოაჩნდეთ პაციენტთა სულ ცოტა 1%-ს რომლებიც მიმართავენ ექიმს ყელის ტკივილით. არასპეციფიური პროდრომული სიმპტომები, როგორიც არის ცხელება, შემცივნება, სისუსტე შიძლება იყოს ინფექციური მონონუკლეოზის სიმპტომები. აღნიშნული სიმოპტომები შეიძლება ასევე შეგვხვდეს ვირუსული ფარინგიტის შემთხვევაშიც, რომელიც გამოწვეულია რინოვირუსის, ადენოვირუსის და კორონავირუსისაგან. ეს ვირუსები ძირითადად წარმოშობს ჩვეულებრივი გაციების სიმპტომებს. კლინიკურად, ინფექციური მონონუკლეოზის ეჭვი არსებობს ყველა პაციენტში, რომელსაც აღენიშნება ცხელება, ფარინგიტი, და ლიმფადენოპათია. ლიმფადენოპათია უნდა იყოს თვალსაჩინო კისრის როგორც წინა, ასევე უკანა სამკუთხედში, რაც განასხვავებს ინფექციურ მონონუკლეოზს ბაქტერიული ტონზილიტისაგან(რომლის დროსაც ლიმფადენოპათია შემოიფარგლება ზედა, წინა ყელის ჯაჭვით). აღნიშნული ნიშნები ახასიათებთ ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებულ პაციენტთა 98%-ს.
სხვა საერთო ფიზიკურ ნიშნებს წარმოადგენს პეტექიური გამონაყარი(25-30%); სპლენომეგალია (8%), ჰეპატომეგალია (7%) და სიყვითლე (6-8%) რასაც მოსდევს ღვიძლის ფუნქციის გარდამავალი ანუ ტრანზიტორული მოშლა (კერძოდ ასპარტატ -ამინოტრანსფერაზის და ალანინ-ამინოტრანსფერაზის დონის გაზრდა, რაც ნორმაში დგება 20 დღის შემდეგ) რაც ჩანს პაციენტთა 80-90%-ში.
ნუშურა კვანძებზე თეთრი ნადები ასევე დაგვეხმარება განვასხვავოთ ინფექციური მონონუკლეოზი ბაქტერიული ტონზილიტისაგან, რომელსაც ახასიათებს მოყვითალო ნადები და ასევე ვირუსული ფარინგიტისაგან, რომლის დროსაც ნუშურა ჯირკვლებზე ნადები არ არის. პირველადი კლინიკური დიაგნოზი საკმარისია იმისათვის, რომ მოხდეს პაციენტის სწორი მენეჯმენტი, თუმცა საჭიროა საბოლოო დიაგნოზის დასმა.
ჰოაგლანდის კრიტერიუმი აღნიშნავს, რომ პაციენტებთან, რომლებზეც კლინიკურად ეჭვობენ ინფექციურ მონონუკლეოზს, მინიმუმ 50%-ში არის ლიმფოციტოზი (10% ატიპიური).
ყოველთვის არ არის აუცილებელი ინფექციური მონონუკლეოზის გამომწვევი მიზეზების კვლევა, თუმცა სპეციფიკური ანტისხეულების კვლევები არის შესაძლებელი.
პაციენტებს ეთვლებათ, რომ აქვთ პირველადი ეპშტეინ-ბარის ვირუსის ინფექცია თუ ისინი არიან პოზიტიურები ანტივირუსულ კაფსიდურ ანტიგენზე(VCA) IgM, მაგრამ არ გააჩნიათ ეპშტეინ-ბარ ვირუსის ბირთვული ანტიგენის(EBNA) ანტისხეულები, რაც ნიშნავს ინფექციის წარსულში არსებობას.
ანტივირუსული კაფსიდური ანტიგენის IgG-ს დონე ასევე გაიზრდება მწვავე ფაზაში და ადამიანის ორგანიზმში რჩება მთელი სიცოცხლის მანძილზე,
ხოლო ანტივირუსული კაფსიდური ანტიგენი IgM გაქრება 4-6 კვირის შემდეგ.
ანტვირუსული კაფსიდური ანტიგენ IgG-ს და ეპშტეინ -ბარ ვირუსის ბირთვული ანტიგენის არსებობა საშუალებას გვაძლევს ვივარაუდოთ წარსულში ინფექციის არსებობა.
პჯრ (PCR test)
ბოლო გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ რეალურ დროში პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია და ეპშტეინ-ბარის ვირუსის ვირუსული დატვირთვის გაზომვა წარმოადგენს სასარგებლო ინსტრუმენტებს ინფექციური მონონუკლეოზის ადრეული დიაგნოსტიკისათვის, როდესაც სეროლოგიური შედეგები არასრულყოფილია.
მცირე რიგ შმთხვევებში, როდესაც პაციენტი არის ორსულად ან აივ-ინფექციის მაღალი რისკის ჯგუფს მიეკუთვნება(ნარკომომხმარებელია ან მამაკაცი ჰომოსექსუალი) უნდა ჩაუტარდეთ შემდგომი გამოკვლევები ციტომეგალოვირუს, აივ-ინფექციის ან ინფექციური მონონუკლეოზის სხვა გამომწვევის აღმოსაჩენად.
გრაფიკი #1 წარმოადგენს ინფექციური მონონუკლეოზის დიაგნოსტიკის ალგორითმს:
როგორ ვაწარმოოთ მკურნალობა?
ინფექციური მონონუკლეოზი, არის ვირუსული დაავადება და აქედან გამომდინარე მისი მკურნალობა შესაძლებელია ჰიდრატაციით, ანალგეზიით და სიცხის დამწევებით.
ამპიცილინის დაუდევრად მიღებით შეიძლება გამოწვეულ იქნეს მაკულარული გამონაყარი პაციენტთა 90%-ში.
ეს გამონაყარი უნდა განვასხვავოთ ურტიკარიული გამონაყარისაგან, რომელიც გვხვდება ალერგიული რექციის დროს.
კვლევებმა აჩვენა, რომ პაციენტთა სიმპტომები ინფექციური მონონუკლეოზის დროს უფრო მძიმეა ვიდრე ბაქტერიული ტონზილიტის დროს.
აციკლოვირის მეშვეობით ანტივირუსულმა მკურნალობამ აჩვენა რომ მნიშვნელოვნად შემცირდა ოროფარინგეალურად ეპშტეინ-ბარის ვირუსის გამოყოფის დონე. ზოგიერთმა ადრეულმა კვლევებმა აჩვენა მნიშვნელოვანი დადებითი ეფექტი მონონუკლეოზის მკურნალობაში აციკლოვირის გამოყენებისას და აღმოჩნდა, რომ მძიმე შემთხვევების დროს სასუნთქი გზებისათვის საკმაოდ კარგი შდეგი ჰქონდა. თუმცა 5 კვლევის მეტა-ანალიზმმა არ აჩვენა მტკიცებულებები მისი მწვავე შემთხვევებში გამოყენებისათვის: ოროფარინგეალური სიმპტომების გაუმჯობესება დაფიქსირდა 25 პაციენტში 59-დან, რომელთაც მკურნალობდნენ აციკლოვირით და 18 პაციენტში 57 დან რომლებიც იყვნენ საკონტროლო პაციენტები და არ მკურნალობდნენ აციკლოვირით. თუმცა გაიდლაინებში მკურნალობაში ეს ჯერ არ არის შეტანილი.
სხვა ანტივირუსულმა მკურნალობამ როგორიც არის ვალაციკლოვირი და განციკლოვირი აჩვენეს უკეთესი შედეგი მძიმე ინფექციური მონონუკლეოზის და მისი გართულებების მკურნალობისას იმუნოდეფიციტის მქონე პაციენტებში.
ორი კვლევა ჯერ ისევ მიმდინარეობს, თუმცა ამ ეტაპზე ორივე პრეპარატის გამოყენება რეკომენდებული არ არის.
ანაერობული ანტიბაქტერიული აგენტები, როგორიცაა მეტრონიდაზოლი, იქნა შემოთავაზებული, რათა დაჩქარდეს ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებული პაციენტის გამოჯანმრთელება, ორალური ანაერობული ფლორის ჩახშობით, რაც ხელს უწყობს ანთებით პროცესს.
აღნიშნული დასკვნა არის სხვადასხვა კლინიკური კვლევების შედეგი, რომელთაგან ერთერთ ბოლო რანდომიზებულ კონტროლირებად კვლევაში ნაჩვენებია მეტრონიდაზოლის ეფექტურობა მძიმე ინფექციური მონონუკლეოზის დროს, რასაც მოწმობს საავადმყოფოში ყოფნის დროის შემცირება.
დამატებითი კვლევებია საჭირო იმისათვის, რომ რეკომენდაცია გაეწიოს მეტრონიდაზოლის რუტინულ გამოყენებას.
მიზანშეწონილია თუ არა სტეროიდების გამოყენება ინფექციური მონონუკლეოზის მკურნალობისას??
ზოგიერთი ადრეული კვლევები მხარს უჭერს კორტიკოსტეროიდების გამოყენებას ინფექციური მონონუკლეოზის მკურნალობისას.
დამატებითმა კვლევებმა ცხადყო, რომ აღნიშნული მკურნალობის ეფექტი იყო მოკლევადიანი და განსხვავება საკონტროლო და შესამოწმებელ ჯგუფებს შორის იყო საკმაოდ უმნიშვნელო.
სწორედ ამიტომ იქნა განხორციელებული კოხრეინის (Cochrane) მიმოხილვა, რომელიც ადასტურებდა, რომ არ არსებობდა საკმარისი მტკიცებულებები და კვლევებიც საკმაოდ ცოტა, ჰეტეროგენული და დაბალი ხარისხის ჩატარდა, იმისათვის, რომ რეკომენდაცია გაწეოდა სტეროიდებით მკურნალობას მონონუკლეოზის სიმპტომების სამკურნალოდ.
შედარებით ახალმა კოხრეინის მიმოხილვამ დაასკვნა, რომ კონტიკოსტეროიდები ამცირებს და აუმჯობესებს მდგომარეობას ყელის ტკივილის დროს.
სტეროიდების გამოყენება უფრო მიზანშეწონილია გადაუდებელი სიტუაციების დროს, რათა თავიდან ავიცილოთ ინტუბაციის და ტრახეოტომიის საჭიროება.
მიუხედავად ამ მითითებებისა კონტიკოსტეროიდები მაინც ფართოდ გამოიყენება.
მივყავართ თუ არა ინფექციურ მონონუკლეოზს ქრონიკული დაღლილობის სინდრომამდე??
ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი განისაზღვრება მძიმე დაღლილობითა და კუნთოვანი და კოგნიტური ფუნქციების მნიშვნელოვანი დაქვეითებით, რაც გრძელდება 6 თვის განმავლობაში და იწვევს მოძრაობის დაქვეითებას. ძალიან ბევრი კამათობს აღნიშნული სინდრომის გამომწვევ მიზეზებთან დაკავშირებით. ზოგიერთი ავტორის განცხადებით მისი გამოვლენა ხდება მწვავე ინფექციის საშუალებით, როგორიც არის ინფექციური მონონუკლეოზი.
ბევრი პაციენტთან აღნიშნული სინდრომის დაწყება უკავშირდება სწორედ ინფექციურ მონონუკლეოზს. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ ინფექციური მონოუკლეოზით დაავადებულ პაციენტთა 7.3 – 12% -ს დაავადებიდან ექვსი თვის შემდეგ უვითარდებოდათ ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი. თუმცა კავშირი ინფექციურ მონონუკლეოზსა და ქრონიკლული დაღლილობის სინდრომს შორის კვლავ საეჭვო!! 1300-ზე მეტ პაციენტზე ჩატარებული კვლევის მიხედვით,რომელთაც დაუდგინდათ ინფექციური მონონუკლეოზი-მათი 10% უჩიოდა მძიმე დაღლილობას, თუმცა მათ ვერ დააკმაყოფილეს ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის კრიტერიუმები:
ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის გამომწვევი მიზეზები??
ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის გამომწვევი მიზეზები მულტიფაქტორულია. კვლევამ, რომელიც ადარებდა ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებული პაციენტების მდგომარეობას ლოგინად ყოფნის პერიოდის მიხედვით, დაადგინა, რომ ის პაციენტები, რომელთაც მისცეს უფლება ლოგინიდან მაშინვე წამომდგარიყვნენ როდესაც თავი უკეთ იგრძნეს უფრო მალე გამოჯანმრთელდნენ. მონონუკლეოზის სწრაფი დიაგნოსტირება და დაავადების გახანგრძლივების თავიდან აცილება ხელს შეუწყობს ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის განვითარების პრევენციას. ბოლო დროის მიმოხილვები ამტკიცებს, რომ ნაკლებად სავარაუდოა ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი იყოს გამოწვეული ეპშტეინ ბარის ვირუსით, ეს უფრო გამოწვეულია ჰეტეროგენული დარღვევებით რაც წარმოქმნილია სხვადასხვა პათოფიზიოლოგიური მიზეზებით.
სპლენომეგალია? როდის არის უსაფრთხო დავუბრუნდეთ სპორტს?
სპლენომეგალიას, რომელსაც ადგილი აქვს ინფექციური მონონუკლეოზის თითქმის ყველა შემთხვევის დროს, განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა მოვეკიდოთ,რადგან არსებობს ელენთის გახეთქვის რისკი. 15-21 წლის ასაკში ინფექციური მონონუკლეოზით ავადდება მნიშვნელოვანი რაოდენობა ადამიანებისა, მათი დიდი ნაწილი შესაძლებელია იყოს ჩართული სპორტში.
დატვირთული სპორტი როგორიც არის ფეხბურთი, ხოკეი, კალათბურთი ან ისეთი აქტივობები, რომლებიც ასოცირებულია ინტრააბდომინური წნევის ზრდასთან, როგორიც არის ძალოსნობა შესაძლებელია სპორცმენს შეუქმნას მნიშვნელოვანი რისკი.
თუ როდის არის უსაფრთხო დავუბრუნდეთ სპორტს , რეკომენდაციები მერყეობს სამი, ოთხი, რვა და 24 კვირამდეც კი
ზუსტი რეკომენდაცია ამის შესახებ არ არსებობს. ელენთის გახეთქვის შემთხვევები 1%-ზე ნაკლებია და ყველაზე ხშირად ხდება პირველი სამი კვირის განმავლობაში, თუმცა არის შემთხვევები რომ ბევრად უფრო გვიანაც ხდება ელენთის გახეთქვა. ლიტერატურაში აღწერილია ელენთის გახეთქვის სპონტანური შმთხვევებიც, ამიტომ ექიმის ეჭვის ინდექსი უნდა იყოს მაღალი, როდესაც პაციენტი უჩივის მუცლის ტკივილს ინფექციური მონონუკლეოზის დროს.
ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა რომ საჭიროა ყოველკვირეული უტრასონოგრაფიული გამოკვლევები იქამდე, სანამ არ აღმოიფხვრება სპლენომეგალია. ელენთის სიგრძის მინიმალური ზრდა 33.6% ფიქსირდება და იგი გაფართოების პიკს აღწევს საშუალოდ 12.3 დღის განმავლობაში კლინიკური სიმპტომების დაწყების დღიდან.
სპლენომეგალიის შემთხვევათა უმრავლესობა გვარდება 4-6 კვირის განმავლობაში. როდესაც ელენთა მიაღწევს გაფართოების პიკს, მისი რეგრესიის პროგნოზირებად განაკვეთს წარმოადგენს დღეშ 1%.
მსგავსი შდეგები დაფიქსირდა კიდევ ერთი ნაშრომის შედეგად, რომლის მიხედვითაც პაციენტთა 84%-ს დაუფიქსირდა ელენთის ნორმალიზაცია ერთი თვის შემდეგ.
ერთ-ერთი კვლევის რეკომენდაციით, სპორტსმენებმა, რომელთაც აქვთ სურვილი დაუბრუნდნენ სპორტს 3-4 კვირის შემდეგ უნდა გაიკეთონ ულტრაბგერითი გამოკვლევა და დარწმუნდნენ, რომ ელენთა დაუბრუნდა თავის ნორმას.
2014 წელს გამოქვეყნებული სისტემური მიმოხილვა რეკომენდაციას უწევს სპორტსმენებზე ინდივიდუალურ დაკვირვებას, რაც საშუალებას გვაძლევს ელენთის მოცულობის შესაბამისად მივცეთ სპორტსმენს რეკომენდაცია და ავიცილოთ თავიდან ელენთის გახეთქვა
არის თუ არა ინფექციური მონონუკლეოზი გაფანტული სკლეროზის გამომწვევი მიზეზი?
ისტორიაში არსებობს იმისი მტკიცებულებები, რომ ინფექციური მონონუკლეოზი მნიშვნელოვნად ზრდის გაფანტული სკლეროზის რისკს და აღნიშნული ასოციაცია უფრო დადასტურებულია ვიდრე ბავშვთა სხვა ინფექციებისა და გართულებების შმთხვევაში.
მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ გაფანტული სკლეროზის რისკი საკმაოდ მაღალია მათში, ვინც იყო ინფიცირებული ეპშტეინ-ბარის ვირუსით გვიანდელ ასაკში, (ინციდენტები იწყება მოზარდობიდან, მწვერვალს აღწევს 25-30 წლის ასაკში და ფაქტიურად 0-ს უტოლდება 60 წლისათვის) ამას მოყვება საშუალო რისკი ბავშვობის ასაკისათვის და რისკი 0-ს უტოლდება მათთვის ვინც ამ ვირუსით არ დაიმფიცირებულა
ბოლოდროინდელმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ გაფანტული სკლეროზით დაავადებულთა 100%-ს აღენიშნება ეპშტენ-ბარის ვირუსის არსებობა და შესაბამისად ვარაუდობენ, რომ ვირუსი წარმოადგენს არა მარტო რისკ ფაქტორს, არამედ გაფანტული სკლეროზის წინაპირობას. მიუხედავად იმისა, რომ მიზეზობრივი კავშირი გაფანტულ სკლეროზსა და ეპშტეინ-ბარის ვირუსს შორის ნათელია, ეს თემა ჯერ კიდევ განხილვის საგანს წარმოადგენს.
ასევე საკამათო თემაა ის, რომ თუკი დავუჯერებთ ეპშტეინ ბარის ვირუსისა და გაფანტული სკლეროზის კავშირის თეორიას, მაშინ გამოდის რომ ეპშტეინ ბარის ვირუსის ვაქცინა თეორიულად აღმოფხრის გაფანტული სკლეროზის რისკსაც.
ეპშტეინ ბარის ვირუსის ვაქცინის კვლევის მეორე ფაზამ აჩვენა, რომ ინფექციური მონონუკლეოზის რაოდენობა შემცირდა ზრდასრულებში ვინც იყო სერონეგატიური (seronegative) ეპშტეინ ბარის ვირუსის მიმართ.
ვაქცინის განვითარება გამოწვევას წარმოადგენს არა მარტო ეპშტეინ ბარის ვირუსით გამოწვეული პირველადი ინფექციის თავიდან ასაცილებლად, არამედ ამ ვირუსთან დაკავშირებული სხვა გართულებებისა და გაფანტული სკლეროზის პრევენციისათვისაც.
ვარაუდობენ, რომ ვაქცინის გარდა, მცირე მაგრამ მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს ეპშტეინ ბარის ვირუსის გამოვლენა ზრდასრულობის ასაკამდე, რაც შეამცირებს გაფანტული სკლეროზის რისკს.
გაფანტული სკლეროზის რაოდენობრივი დამოკიდებულება ეპშტეინ-ბარის ვირუსით ინფიცირებასთან:
ზრდის თუ არა ინფექციური მონონუკლეოზი ლიმფომისა და სხვა სიმსივნული დაავადებების რისკს?
კავშირი ეპშტეინ-ბარის ვისუსსა და ისეთ ავთვისებიან დაავადებებს შორის, როგორიცაა ბერკიტის ლიმფომა ბავშვებში და ნაზოფარინგეალური კარცინომა საკმაოდ გავრცელებულია.
მიმოხილვა ფოკუსირებულია პაციენტებზე ინფექციური მონონუკლეოზით, და შესაძლოა გართულდეს დიფერენცირება ეპშტეინ ბარის ვირუსისა და მონონუკლეოზის შესახებ კვლევებისა, რომლებიც იკვლევენ მომავალი სისმსივნეების განვითარების რისკს.
ორმა დიდმა სკანდინავიურმა ჯგუფურმა კვლევამ აჩვენა 2.55-დან 2.83-მდე გაზრდილი რისკი ჰოჯკინის ლიმფომისა პაციენტებში, რომელთაც დაუდგინდათ ინფექციური მონონუკლეოზი ჰეტეროფილური ანტისხეულების კვლევის შედეგად.
მსგავსი შდეგებია ბრიტანულ ჩანაწერებში, სადაც ნაჩვენები იყო 3.44 რისკ თანაფარდობა ჰოჯკინის ლიმფომისა ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებულთა ჯგუფში.
2014 წლის მიმოხილვამ, რომელიც დაკავშირებული იყო ეპშტეინ-ბარის ვირუსით გამოწვეულ ავთვისებიანი სიმსივნეების კვლევასთან, აჩვენა , რომ ჰოჯკინსის ლიმფომა არის ერთადერთი ავთვისებიანი დავადება, რომელიც დაკავშირებულია ეპშტეინ-ბარის ვირუსთან, თუ არ ჩავთვლით ნაზოფრინგეალურ კარცინომას, რომლის შესახებაც დროთა განმავლობაში დაგროვდა მტკიცებულებები, რომ უკავშირდება ეპშტეინ ბარის ვირუსს.
რაც შეეხბა სხვა სიმსივნურ დაავადებებს, დიდმა პერსპექტიულმა კვლევამ აჩვენა, რომ არსებობს მკაფიო კავშირი კლინიკურ ინფექციურ მონონუკლეოზსა და ინვაზიური მკერდის კიბოს რისკს შორის.
ერთ-ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ნაკლებად სავარაუდოა ფილტვის კიბო იყოს დაკავშირებული ინფექციურ მონონუკლეოზთან.
შეიძლება თუ არა ინფექციურმა მონონუკლეოზმა გამოიწვიოს რაიმე სახის გართულება?
ინფექციური მონონუკლეოზი ძირითად შემთწვევებში ინკურნება რამოდენიმე კვირის შემდეგ, მაგრამ ზოგჯერ მას შეიძლება მოჰყვეს მრავალფეროვანი გართულებები. ნევროლოგიური დარღვევები შეიძლება გამოიწვიოს პაციენტთა 1-5%-ში. რაც გულისხმობს ენცეფალიტს, მენინგოენცეფალიტს, კრუნჩხვებს, ოპტიკურ ნევრიტს, მოულოდნელი სმენის დაკარგვას, იდიოპათიურ სახის ნერვის დამბლას, Guillain-Barré სინდრომს და სხვა...
უფრო გავრცელებულია ჰემატოლოგიური გართულებები, კერძოდ ჰემოლიზური ანემია (3%) და თრომბოციტოპენია (25-30%) ასევე იშვიათ შემთხვევებში: აპლასტიური ანემია, პანციტოპენია და აგრანულოციტოზი. სხვა შდარებით იშვიათ მწვავე გართულებებს შორისაა მიოკარდიტი, პერიკარდიტი,პანკრეატიტი, ინტერსტიციული პნევმონია და ფსიქოლოგიური გართულებები ("Alice in Wonderland "სინდრომი). კავშირის დონე ინფექციურ მონონუკლეოზსა და ბევრ აღნიშნულ გართულებას შორის დაფუძნებულია სხვადასხვა კვლევებში მიმოფანტულ ანგარიშებზე და მიზეზობრიობის მტკიცებულებები ხშირ შემთხვევაში არადამაჯერებელია.
იმედია ეს პუბლიკაცია დაეხმარება კოლეგებს ინფექციური მონონუკლეოზის დიაგნოსტიკასა და მართვაში.
თბილისის ბავშვთა ინფექციური კლინიკური საავადმყოფო
მანანა ხოჭავა
თსსუ, პროფესორი, ბავშვთა ინფექციურ სნეულებათა დეპარტამენტის ხელმძღვანელი,
თამარ ჯოხთაბერიძე,
თსსუ, ბავშვთა ინფექციურ სნეულებათა დეპარტამენტი, მედიცინის დოქტორი, ბავშვთა ინფექციურ სნეულებათა რეზიდენტურის დირექტორი
იამზე შალამბერიძე
თსსუ, ბავშვთა ინფექციურ სნეულებათა დეპარტამენტი, მედიცინის დოქტორი, ბავშვთა ინფექციონისტთა ასოციაციის პრეზიდენტი
ნინო გაბისონია
ექიმი ორდინატორი